Een groeiende groep van academici, publicisten, beleidsmakers en burgers zet vraagtekens bij de Angelsaksische of neoliberale manier van denken die in de afgelopen decennia zo beslissend is geweest voor de inrichting van onze economie en samenleving. Het is tijd voor een alternatief. Die overtuiging wordt gesterkt door de geopolitieke ontwikkelingen van de laatste jaren: Europa tussen Amerika en China, met bovendien assertieve regionale grootmachten als Rusland, Turkije en Iran die hun rol opeisen. De vraag naar het eigene van Europa keert aldus op twee manieren terug: geboren uit wens én noodzaak. Het Rijnlands denken wordt vaak aangewezen als dé eigen Europese manier van denken, organiseren en samenleven. Met Rijnlands denken wordt dan bedoeld: het “kapitalisme met een menselijk gezicht”, de inrichting van de verzorgingsstaat, sociaal-politiek beleid (publieke voorzieningen), de traditie van coöperatief ondernemen en familiebedrijven en de cultuur van subsidiariteit en medezeggenschap in bedrijf en bestuur.

Het doel van het programma Rijnlands Denken en Doen is het bespreken en beoordelen van de waarde van het Rijnlandse denken voor actuele maatschappelijke problematiek en verhoudingen. Welke zeggingskracht hebben de oorspronkelijke principes en theorie van het Rijnlandse denken? Is het in nieuwe vorm toepasbaar in deze tijd, op nationale, Europese en/of internationale schaal? En in welke sector of dossier?

Inrichting programma

Socires meent dat het Rijnlands denken niet als een blauwdruk of model op economie en samenleving kan worden gelegd. Het is überhaupt de vraag of Rijnlands denken in een model te vatten is. Was de Rijnlandse traditie niet eerst een praktijk of maatschappelijke ordening, die pas later in een denken is gevat?

Dat betekent echter niet dat wetenschap en theorie overbodig zijn. (Recente) literatuur over het Rijnlands denken is heel inzichtrijk – met veel praktische aankooppunten voor beleid, bestuur en economie. Binnen dit programma zoekt Socires daarom bij uitstek de beide uitersten op: het denken en het doen. Met als uitdrukkelijk doel ze ook aan elkaar te blijven verbinden.

 

Rijnlands Denken

Dit gedeelte van het programma zal Socires vormgeven in samenwerking met universiteiten. In eerste instantie met hoogleraren en onderzoeksgroepen aan de Vrije Universiteit (Amsterdam). In een latere fase van het programma worden waar mogelijk ook andere wetenschappelijke instellingen betrokken.

De wetenschappelijke samenwerking is in eerste instantie gericht op onderzoek naar de vragen:

  1. Wat is de actuele waarde van het Rijnlands denken en de theorie erachter voor vraagstukken op het terrein van de inrichting van onze samenleving? Daarna: een soort historische analyse, dan één van de actualiteit en vervolgens de verknoping daarvan leidend tot een basale conclusie: achterhaald, deels van toepassing of nog geheel van toepassing;
  2. Als die toepassing mogelijk is, gaat het vervolgens om een conceptuele uitwerking daarvan: wat is de aard en het niveau van die toepassing, wat zijn de criteria, de randvoorwaarden?
    1. Welke rol dient de overheid (regionale, nationale en supranationale) hierbij te spelen?
    2. Onder welke voorwaarden zou het Rijnlandse model op regionale, nationale en supranationale schaal kunnen werken?

Rijnlands Doen

Het belangrijkste onderdeel van het Rijnlands doen is een serie dialoogtafels. Dialoogtafels komen meerdere keren bij elkaar, om voldoende tijd te garanderen voor verdieping, dialoog en handelen. De dialoogtafel moet ‘ergens over gaan’: er moet een duidelijk(e) probleem, casus en/of vraag op tafel liggen. Dit kan een brede vraag zijn, bijvoorbeeld naar de toekomst van ons sociaaleconomische overlegmodel, of het denken over corporate governance in Nederland. De casus kan ook concreter zijn, zoals het volkshuisvestingsbeleid of de toekomst van de arbeidsmarkt en de positie van werknemers. De uitdaging zal zijn om de problematiek die op tafel ligt blijvend te verbinden aan de waarden die het Rijnlandse gedachtegoed uitdraagt. Het gesprek over het probleem moet telkens weer gevoed worden door het Rijnlands denken (en andersom). Een doel van de dialoogtafel is om actuele Rijnlandse waarden te gaan herkennen en deelnemende partijen mee te nemen in het Rijnlands maken van hun eigen doelgroep, organisatie of probleemveld.

Dit programma is mede tot stand gekomen dankzij de steun van het dr. Abraham Kuyperfonds.

Vragen of opmerkingen?

Neem contact op met programma-coördinator Hans Bruning ().