17 mei 2018 — De groeicijfers over het eerste kwartaal van dit jaar zijn weer positief. We worden nog steeds overspoeld met goed nieuws over hoe de economie in ons land en breder in de wereld op dit moment draait. Toch bekruipt mij altijd weer een ongemakkelijk gevoel bij dit soort berichten en cijfers. Natuurlijk is het fijn als de werkloosheid daalt en als de overheid weer meer geld heeft voor ‘leuke dingen voor de mensen’. Maar aan de andere knaagt het. Want meer groei betekent in de regel meer verkeer en consumptie en dus ook een grotere aantasting van natuur en milieu. De voordelen van de groei lijken steeds eenzijdiger te belanden bij de mensen die het toch al goed hebben, met meer ongelijkheid als gevolg.
Economische groei is eigenlijk alleen maar goed als het gericht is op de goede samenleving en dan ook nog eens niet alleen in het hier (ons land) en nu (los van de effecten voor toekomstige generaties). Daarom is het heel goed dat het CBS onlangs voor het eerst een rapport uitbracht met allerlei gegevens vanuit een breder welvaartsbegrip, (zie: https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2018/20/monitor-brede-welvaart-2018 ). Ook bij onze oosterburen wordt grondig en genuanceerd over economische groei nagedacht. Op de recente Katholikentag in Münster woonde ik een forumdiscussie hierover bij. Onder auspiciën van de Duitse bisschoppenconferentie is een uitstekende studie verschenen onder de pakkende titel ‘Raus aus der Wachstumsgesellschaft?’ (Weg uit de op groei gerichte samenleving?)[i]. De voorzitter van het betreffende schrijverscollectief, prof. Wallacher uit München, presenteerde daar de belangrijkste bevindingen. Kern van zijn betoog is dat economische groei wel wenselijk en zelfs noodzakelijk is om de armoede in de wereld te bestrijden. Maar deze groei zou losgekoppeld moeten worden van groei van het verbruik van natuurlijke hulpbronnen. Groei is dus nodig om de basisbehoeften van allen te bevredigen en om ontwikkelingsmogelijkheden voor iedereen te creëren (o.a. door deelname aan onderwijs en arbeidsmarkt). Maar om tegelijkertijd ook ‘rechtvaardige’ groei te zijn, moet er recht gedaan worden aan sociale en ecologische vereisten. Dit kan alleen maar door slimme innovatie, door het incorporeren van brede welvaartseffecten in het prijsmechanisme (energietaks, vleestaks, vliegtaks etc.) met compensatie voor lage inkomensgroepen (herverdeling) en door het bevorderen van een ‘cultuur van het genoeg’ en sociaal-ecologisch normbesef bij consumenten. ‘Goed leven, in plaats van veel hebben’, vanuit een intrinsieke motivatie en uitgelokt door een adequate prikkelstructuur van beprijzing en overheidsinterventies.
Alleen als we hier flink aan werken op lokaal, nationaal en internationaal niveau mogen we op termijn echt blij worden van verdere economische groei en ontwikkeling.
[i] Raus aus der Wachstumsgesellschaft? Eine sozialethische Analyse und Bewertung von Postwachstumsstrategien, Wissenschaftliche Arbeitsgruppe für weltkirchliche Aufgaben der Deutschen Bischofskonferenz (Hrsg.), Bonn 2018, te bestellen via wissenschaftliche-arbeitsgrupe@dbk.de.