Eerste Socires-lezing: Geopolitiek en de oorlog in Oekraïne – De ‘weaponization’ van economie en voedsel
9 augustus 2022 — Socires organiseerde op 27 juni 2022 haar eerste Socires-lezing in het Huis van Europa in Den Haag. Pieter van Geel, voorzitter van de Raad van Toezicht, opende de lezing. Hans Bruning, waarnemend directeur van Socires was moderator. Professor Haroon Sheikh van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) sprak de lezing uit gevolgd door een dialoog met de deelnemers over Geopolitiek en de oorlog in Oekraïne: De ‘weaponization’ van economie en voedsel. Socires wil in de toekomst regelmatig lezingen organiseren voor experts, betrokkenen, relaties en andere geïnteresseerden over actuele maatschappelijke thema’s.
In het college schetste professor Sheikh de contouren van een nieuwe wereldorde. De geopolitieke machtsverhoudingen verschuiven al langer maar de oorlog in Oekraïne zal dit proces versnellen. De kern ervan is de verschuivende machtsverhouding, van een unipolaire naar een multipolaire wereld waar verschillende sterke staten, met name de VS, Rusland, China, India en de Europese Unie, strijden om macht en invloed. Dit is de horizontale verschuiving in het klassieke geopolitieke domein. Maar niet alleen hebben meer spelers de wereldwijde arena betreden, de arena’s waar conflicten plaatsvinden zijn meer hybride geworden. Professor Sheikh noemt artificial intelligence, water- en ruimtevaartpolitiek, waarden en ideeën, informatie, standaardisering en geo-economie (de zogenaamde ‘weaponization ‘van voedsel, etc.). De Russische invasie in Oekraïne heeft deze verschuiving naar een nieuwe wereldorde duidelijk gemarkeerd, naar een nieuwe manier van oorlogsvoering in een wereld waar alles onderling verbonden is en als wapen ingezet kan worden. Alle zichtbare en onzichtbare wereldwijde verbindingen bieden steeds nieuwe kansen om de vijand te beschadigen en diens economie te ontwrichten. Wat zijn de gevolgen voor het beleid, en hoe kunnen wij weerbaarder worden?
De belangrijkste punten in Sheikhs lezing:
- De nieuwe wereldorde dwingt ons om geopolitiek en geo-economie beter te begrijpen en het belang ervan in te zien voor de beleidsvorming, inclusief het ‘realpolitieke’ inzicht dat alles ingezet kan worden als wapen.
- Het is cruciaal om het belang van strategische autonomie te begrijpen. Om weerbaarder te worden kan het noodzakelijk om essentiële productiefuncties in eigen land (on-shoring) dan wel in bevriende landen (friend-shoring) te (re-)lokaliseren.
- Evenzeer is het van belang om de dialoog te onderhouden en te versterken met landen die ideologisch afwijken. Ondanks verscheidenheid van wereldbeeld kunnen er nog steeds gedeelde waarden en ideeën zijn die nader uitgewerkt kunnen worden. Van daar uit kunnen dan conflicten gede-escaleerd worden en stappen gezet worden naar nieuwesamenwerkingsstructuren.
- Strategisch beleid betekent compromissen sluiten. Het is essentieel om de beleidsgevolgen te begrijpen in verschillende dimensies en in te zien dat voor bepaalde compromissen een prijs betaald zal moeten worden, op de korte dan wel lange termijn.
- Het is belangrijk om met burgers en het bedrijfsleven in gesprek te gaan over deze geopolitieke kwesties, want alles is immers onderling verbonden. Burgers en het bedrijfsleven moeten betrokken worden bij beleidsvorming, ook om de negatieve gevolgen van bepaalde beslissingen voor het eigen welzijn te kunnen accepteren.
Voor het volledige (Engelstalige) verslag van deze lezing en dialoog, zie: Socires Lecture on the ‘Geopolitics and the war in Ukraine – the weaponization of economy and food’ by Professor Haroon Sheikh.