In memoriam Kees Bakker

De op 17 april op 84-jarige leeftijd overleden Kees Bakker is voor de opstartfase van Socires van grote betekenis geweest. Als penningmeester, als adviseur, als medeontwerper van programma’s en als brug tussen ons en verschillende maatschappelijke organisaties.

Al in 1999 zag hij met enkele anderen, zoals Ernst Hirsch Ballin, Henk Vroom en Trudy Blokdijk-Hauwert in, dat het bewaren en actualiseren van het christelijk-sociaal gedachtegoed een extra voorziening vroeg in de vorm van een denktank of studiecentrum. Zo moest de confrontatie van de dragende waarden van ons denken met de hedendaagse realiteit vertaald worden in nieuwe perspectieven. En daarom was hij van harte bereid om rond 1998 als penningmeester bij het WI diezelfde verantwoordelijkheid te gaan dragen voor Socires. Maar wel in zeer gewijzigde omstandigheden. Was het WI financieel in ieder geval verzekerd van een jaarlijkse basissubsidie van de Rijksoverheid, bij onze organisatie was alles ongewis en moesten de exploitatiekosten bij elkaar gesprokkeld worden van project tot project.

Intussen zette hij zich zeer in om, juist ook inhoudelijk, een bijdrage te leveren aan het slaan van een brug tussen de wereld van de ondernemers en die van ethici en theologen die pleiten voor de relatie economie – algemeen welzijn. Het waren de jaren van grenzeloze privatisering en van de schijnbare onoverwinnelijkheid van het Angelsaksische kapitalistische model. En in die sfeer bleef hij steeds, als econoom in Tilburg geschoold in het denken van Cobbenhagen, de overtuiging trouw dat economie in dienst van het algemeen welzijn mòèst staan, wilden winst en ondernemen een echte maatschappelijke licentie hebben. Dat bracht hem, samen met iemand als professor Teun Hardjono, tot het concept van ethisch ondernemen en de stimulering van maatschappelijk verantwoord ondernemen, lang voordat het in ons denken en in ons land een wijde verspreiding kreeg. En hij kon dat met geloofwaardigheid doen, want hij deed dat niet vanuit een puur theoretisch concept, maar vanuit zijn eigen praktijk als ondernemer en president-directeur van de Verenigde Gelderse Papierfabrieken.

Hij deed dit ook als lid van VNO-NCW en als voorzitter van de kring Midden-Nederland daarvan, terwijl hij zijn functie – wederom als penningmeester – in het dagelijks bestuur van het Christelijk-Sociaal Congres benutte om zijn waardenovertuigingen in die gremia te combineren met zijn praktische instelling. Daarbij was hij soms ook wat eigenwijs was en legde hij de nadruk op de waarde van bestaande afspraken en formele aspecten, een eigenschap die in katholieke milieus niet altijd de praktijk was. Maar juist dat dat zakelijke, misschien dat Amsterdamse van zijn geboortestad, bracht in combinatie met zijn diepe religieuze overtuiging ook een meerwaarde mee die hij bijvoorbeeld in de Katholieke Raad voor Kerk en Samenleving volledig tot gelding kon brengen.

Voor Socires was zijn bijdrage aan het hernieuwde Christelijk-Sociaal Congres (CSC) in 2001, “ Getto’s en Pleinen”, een bijzonder moment. In 1991, als de samenleving nog naar adem snakt over de veranderingen in Europa, wordt een inspirerend nieuw Christelijk-Sociaal Congres georganiseerd. Vier dagen lang en vol van goede voornemens. Maar het is ook het jaar van “the end of history” en de doorbraak van het Angelsaksisch kapitalistische model. Die roes en de daaropvolgende golf van privatiseringen, opheffingen van allerlei christelijk-maatschappelijke organisaties, versneld tempo van de secularisering en richting zoeken zal dat decennium tot 2001 bepalen. Is er nog wel een rol in de 21^e eeuw voor dat gedachtengoed, dat zo’n stempel heeft gezet in die aflopende honderd jaar op economie, politiek en samenleving? In ons land en die andere landen rond de Rijn heersen verwarring, onzekerheid, resignatie.

En dan komt het grote congres “Getto’s en Pleinen’’ door Socires voor het CSC georganiseerd en met een zeer actieve en coördinerende inzet van Kees Bakker. De onzekerheid is niet weg, evenmin als de richtingloosheid. Echter, die worden vanaf dat jaar uitgangspunt in een nieuwe gezamenlijke zoektocht van christelijk-maatschappelijke organisaties en personen die daardoor geïnspireerd worden naar vraagstukken als sociale cohesie, de plaats van waarden in een harde economie en vooral de vraag of er een alternatief is op het nieuwe, liberale dogma. Is er over de grenzen van maatschappelijke getto’s heen toch sociale cohesie mogelijk? Over de grenzen van korte termijn winstdenken toch lange termijn waardencreatie; over het belang van de aandeelhouders toch een evenwicht met de andere participanten in het economisch proces en is er toekomst voor Schepping en samenleving in verbondenheid daarmee en met elkaar? Kees Bakker heeft actief aan die omslag meegewerkt.

Maar omstreeks die tijd ook ging hij zich terugtrekken om zich meer en meer te gaan wijden aan zijn groeiende familie, over drie generaties heen. Vele kleinkinderen begeleiden hem, “de pater familias” bij uitstek, naar zijn laatste rustplaats. Zijn dochter Willemijn verwoordde het tijdens de uitvaart aldus: “Er was geen organisatie met een C of een K erin of papa was erbij betrokken”. En een vriend vatte kernachtig zijn leven samen in de uitspraak: “De wereld is dankzij Kees beter geworden met zijn verblijf hier op aarde.’’

Voor die inzet is Socires Kees Bakker veel dank verschuldigd. Hij moge verblijven op die nieuwe aarde, waarvoor hij zich hier zo sterk heeft gemaakt.

Mr. Jos van Gennip

Voorzitter em. Socires